De zin of zinloosheid van straf

Straf leeft! In de samenleving wordt er volop over gesproken. Een paar maanden (dat is: toen ik dit schreef begin 2006) geleden heeft Sonja de J., de moeder van het stelselmatig verwaarloosde Savanah, haar veroordeling gehoord. In de weken ervoor heeft de politiek zich ermee bemoeid omdat het OM in de ogen van politici en burgers een te lage strafeis heeft gedaan. De straf voor Sonja kon volgens de samenleving niet hoog genoeg zijn. De rechtbank was met name over de politieke inmenging ook verbolgen, omdat hoe onterecht ook, het er nu op kan lijken dat de politiek de strafmaat heeft beïnvloed.

Maar hoe zinvol is 6 jaar gevangenschap als het vrijwel zeker is dat Sonja in de herhaling zal vervallen? Daarom heeft ze dan ook TBS gekregen en de behandelaars de opdracht om te voorkomen dat ze weer zwanger wordt. Wat heeft straf voor zo’n situatie zin?

Halverwege 2000 schrokken we op van de moord op het Schiedamse meisje Nienke en de poging tot moord op haar vriendje Maikel. Eigenlijk vrij vlot is Kees B. uit Vlaardingen opgepakt. Nadat Kees B. vier jaar onterecht vast had gezeten, bekende Wik H. de misdrijven. Hoewel het er enige schijn van had dat Kees B. het gedaan had rammelde de bewijslast. Volgens DNA onderzoek was het onwaarschijnlijk en Maikel die een gedetaileerd signalement had opgegeven herkende in hem niet de dader.

Kees B. heeft onterecht vast gezeten voor deze misdrijven. Hij verklaarde er naar uit te kijken om weer in de rij voor de kassa in de supermarkt te kunnen staan. Van die dagelijkse ongemakken die hij heeft moeten missen. Was zijn straf zinloos? Onterecht zeker, maar misschien heeft hij andere inzichten gekregen over zijn leven. Een van de redenen van zijn aanhouding was het feit dat hij al jaren het bewuste park afstruinde als pedofiel. Heeft zijn onterechte straf toch zin gehad?

Tussen de zaken door werd door minister Donner de discussie over huiselijk geweld aangezwengeld. Het moest maar verboden worden dat ouders hun kinderen met een pak voor de broek straffen. Want je kunt blijkbaar van ouders niet verwachten dat ze maat weten te houden. En dat kan dan tot overmatige afranselingen leiden. Natuurlijk.

In spreuken 23:13, 14 staat dat je als ouders je kinderen straf niet moet onthouden. Van een pak slaag gaan ze niet dood, maar je behoedt ze daarmee juist voor kwade en domme dingen. Ergens anders staat meen ik dat wie van zijn kinderen houd ze juist tuchtigt. Immers, als je van je kinderen houd dan wil je toch dat ze goed terecht komen? Dat betekent dan dat je consequenties moet verbinden aan de dingen die ze doen. En als je de consequentie van een pak slaag aan iets stouts verbind maar je voert het bij de overtreding niet uit dan wordt dat zinloos. Kinderen hebben dat snel door. Toen ik die tekst opzocht vond ik het erg opmerkelijk dat het woordje ‘tucht’ uit de Nieuwe Bijbel Vertaling vrijwel is verdwenen. Het is vervangen door het woord ‘onderricht’. Hmmm, zouden de bijbelvertalers hebben ingespeeld op Donner’s discussie?

Straf heeft een doel. En dat doel is corrigeren. Corrigeren van gedrag. Zodra dat doel wegvalt, vervalt de zin van straf. Als je iemand levenslang opsluit, en dan bedoel ik ook tot zijn dood, of als je iemand ter dood veroordeelt, krijgt de veroordeelde geen kans om zichzelf te corrigeren. Dan is het dus eigenlijk geen straf, maar een maatregel ter bescherming van de maatschappij. Goed dat is mijn definitie. Van Dale noemt straf een maatregel ter vergelding van een misdrijf. Kan ook, maar wat wil je daar dan mee bereiken? Is het dan om wraak te sussen?

De bijbel spreekt ook over God die corrigeert, die straft. God die ons lief heeft, die alle mensen lief heeft, corrigeert ons. Over diezelfde God wordt ook gesproken dat Hij mensen veroordeeld die niet voor Hem kiezen. Er wordt gesproken over eeuwige straf. En ik vraag me af: “waar komt dat vandaan?” We geloven in een God van Liefde. Die zegt: “Eens zullen alle knieën zich voor Mij buigen (dat is volgens mij dan wel vrijwillig en niet gedwongen)”. Maar ook in diezelfde God die zegt: “jij hoort niet bij Mij, dus ik wil jou nooit meer zien”?

Van diezelfde God zegt Jezus dat als een vader zijn kind geen stenen voor brood geeft en geen slang voor vis, God ons nog veel meer het goede met ons voor heeft. Nu, als ik niet voor de rest van mijn leven boos kan zijn op mijn kinderen, zou die God dat dan wel kunnen?

Een dergelijk Godsbeeld kwam in de Middeleeuwen natuurlijk erg goed uit, toen de Kerk aan de macht was. Want op die manier kon de samenleving in toom gehouden worden. Ik heb langzamerhand aardig moeite met dat Godsbeeld gekregen en ik denk veel broers en zussen met mij. Helaas is het enorm verankerd in onze kerkelijke traditie.

Hoe zinvol is een eeuwige straf? Ik denk dat die zinvol is als ‘eeuwig’ betekent: ‘een lange maar eindige periode’. Volgens Van Dale betekent ‘eeuwig’: “begin noch eind hebbend”. Maar een eeuwig durende straf moet toch ergens beginnen? Dus waarom zou die dan niet eindigen?

Ik geloof zeker in een veroordeling. En voor velen is straf echt nodig. Maar ik hoop dat ik mijn niet-gelovige vrienden, mensen die ik liefheb maar die (nog) niet Jezus als redder kennen, uiteindelijk bij God mag ontmoeten. En ik geloof dat de tijd die we daarna mogen mee maken, wel eindeloos is! Want dan namelijk, is God’s doel bereikt!

Groet,
Martien