De theologie van de Evolutie

Bijna iedereen gelooft wel dat er iets is, denk ik. Tenminste, veel niet-gelovige mensen die ik hier over heb gesproken geven dat toch wel aan. Dus ik denk dat er maar weinig mensen echt nergens in geloven.

Maar als je niet gelooft in (een) God heb je wel een probleem als het gaat om het ontstaan van de aarde. Dus ik snap wel het belang van de evolutie-theorie. Zonder een scheppende hogere macht heb je wel een uitdaging als het gaat om de ultieme vraag van "het leven, het heelal en alles".

Maar als je wel in God gelooft, zou je dat probleem niet zo hoeven hebben. Immers, de bijbel vertelt over God als schepper. Tenzij je als Christen serieus genomen wilt worden in de "Wetenschap". Want dan heb je het wel zwaar als je de evolutie-theorie niet accepteert. Dat kun je proberen op te lossen door de evolutie als Gods middel van schepping te bestempelen. Theïstische Evolutie wordt dat wel genoemd. Prachtig toch? Je kunt Christen zijn/blijven en toch als wetenschapper serieus genomen worden. In het boekje "Hete hangijzers" staat een artikel van Rene Fransen die dit gelooft.

Voor mij is het alleen vervelend dat ik toch echt moeite heb met de evolutie theorie. En dan echt niet zo zeer omdat ik geloof dat de bijbel anders leert. Volgens mij moet je een paar wetenschappelijke principes op zij schuiven wil je de evolutie kunnen laten werken, zoals ik al in een eerder artikel schreef. Jammer vind ik dat Rene Fransen een paar moeiten zoals beschreven in "De zwarte doos van Darwin" van Michael J. Behe eigenlijk zomaar aan de kant schuift. Mooi vind ik dan ook een artikel in “Weet-magazine”, een nieuw Christelijk populair wetenschappelijk tijdschrift (dat overigens behoorlijk onder vuur ligt bij atheistische opponenten). Daarin schrijft microbioloog Peter Borger dat de moderne biologie er niet om heen kan dat voor ontwikkeling van leven genetische informatie nodig is. En evolutie volgens Darwin betekent feitelijk dat er nieuwe genetische informatie bij moet komen om complexere biologische functies te kunnen ontwikkelen.

Even tussen door: je kunt twee betekenissen aan het begrip evolutie hangen. De belangrijkste voorvechter van Darwin, Thomas Huxley, wist deze betekenissen vakkundig door elkaar te halen.

Allereerst is er de betekenis van "Natuurlijke Selectie". Deze vorm van evolutie zou ik liever mutatie dan evolutie willen noemen. Er zijn denk ik maar weinig creationisten die Natuurlijke Selectie of mutatie binnen de soort niet accepteren. We zien het om ons heen gebeuren, binnen enkele generaties van een diersoort, en eigenlijk zelfs bij mensen. Als in een bepaalde dier-populatie een eigenschap voorkomt die hen aanmerkelijk voordeel oplevert, dan zal het deel dat die eigenschap heeft zich meer voort kunnen planten dan de groep die de eigenschap niet heeft. De eigenschap komt dan in een steeds grotere groep voor, of de groep die de eigenschap niet heeft wordt procentueel kleiner. En als een diersoort juist nadeel van de eigenschap ondervindt, dan zal de eigenschap langzaam verdwijnen, omdat die dieren zich minder goed kunnen handhaven. "Beter aangepast" noemt men dat. Alsof je invloed hebt op het verkrijgen of ontwikkelen van een bepaalde genetische eigenschap. Het is mij in elk geval nog niet gelukt vleugels of een beter gehoor bij mezelf te ontwikkelen, laat staan dat ik die eigenschap kan doorgeven.

De andere vorm van evolutie is het traject van levenloze materie, dat tot leven komt in eenvoudige levensvormen, welke zich ontwikkelen naar hogere levensvormen. Materie, cel, dier, mens. Dat is de eigenlijke evolutie.

Het door elkaar husselen van deze betekenissen maakt het aantonen van evolutie gemakkelijker. Maar "bewijzen" voor de evolutie theorie zijn eigenlijk altijd aanwijzingen voor Natuurlijke Selectie. Waar je weinig tegen in kunt brengen. Maar het is dan nog geen bewijs voor de ontwikkeling van levenloze materie via eenvoudige cellen en micro organismen naar steeds complexere levensvormen.

Maar nadenkend over het idee van Theïstische Evolutie kom ik toch ook wel op een paar theologische problemen.

Als je nu bijvoorbeeld bedenkt dat God 4 miljard jaar nodig heeft gehad om de aarde te scheppen en bijvoorbeeld 1,5 miljoen jaar voor de mens, hoe lang mag ik dan verwachten dat God uitgaat trekken voor de vernieuwde Hemel en Aarde (Op. 21 en 22)? Moeten we daar dan nog eens 1,5 miljoen jaar op wachten? Hoe betrouwbaar wordt Openbaringen dan?

Daarnaast moet je dan wel concluderen dat Adam niet geformeerd is uit stof maar geboren uit een vader en moeder die net iets lager op de levensvormen-ladder staan. Waar door je hen net-niet en Adam en Eva net-wèl een mens kunt noemen. Een grote afstand in ontwikkeling tussen Adam en Eva en hun (fictieve) ouders zal er niet zijn geweest.

Dit idee gaat in tegen wat de Bijbel beweert. En wat Jezus van zich zelf zegt. Jezus noemt zich volgens de vertalingen verscheidene keren "Mensenzoon". Dat is vrij "onbepaald". Van wie was Jezus de zoon? Feitelijk noemt hij zich zelf "dé Zoon van dé mens" (ho huios tou antropou). Dat kan eigenlijk alleen maar Adam zijn. Dat klopt ook met Lucas 3,23-38. Daar komt de geslachtslijn van Jezus uiteindelijk bij Adam terecht. En in vers 38 wordt Adam zoon van God genoemd!

Jezus noemt zichzelf niet de zoon van een metaforisch figuur. Ook niet van de zoon van iemand die nou net precies de aanwijsbare overgang is naar een nieuwe levensvorm die we "mens" noemen. Jezus is naast "zoon van God", ook de zoon van de eerste mens die ook zoon van God was. Alleen zo kan Jezus de tweede Adam zijn (1 Kor. 15:45). En dat geeft betekenis aan Jezus levend makende werk.

Natuurlijke Selectie of het "Overleven van de Sterkste" ("Survival of the Fittest") is gebaseerd op het bestaan van de dood (dus die moest er volgens de Theistische evolutie al voor Adam zijn). En het overwinnen van de sterkste boven de zwakke. Dat is zo tegen de natuur van de bijbel. Van Genesis af is het thema van de bijbel de zorg van de sterke voor de zwakke. Dus Theïstische Evolutie begint met "het recht van de sterkste" en bij Adam hakt God de lijn door en zegt: "vanaf nu geldt het recht van de zwakke". Typisch dat ik dat nou niet lees in de bijbel. Lijkt me toch wel een mijlpaal die ik in de bijbel zou verwachten.

Stefan Paas schreef in hetzelfde "Hete hangijzers" een mooie stelling. Ik probeer het in mijn eigen woorden weer te geven. Evolutie heeft geen antwoord op het ontstaan van morele normen en waarden. Humaniteit, het omkijken naar de zwakkere is niet iets dat daarin past. In de wedloop van de sterkste is dat misschien meer een nadeel dan een voordeel. Dat wij toch dat normbesef hebben en het belangrijk vinden dat we voor weduwen en wezen, zieken en armen zorgen is juist een argument voor het bestaan van God. Mooi vind ik dat.

Zo laat de Evolutietheorie mij maar niet los. Je zou kunnen denken dat ik daar moeite mee heb omdat ik geloof in God. Nu is daar een samenhang en mijn geloof was er eerder dan mijn kennis van de evolutietheorie. Toch denk ik dat het eerder zo is dat nadenken over de evolutietheorie mijn geloof bevestigt en sterker maakt dan dat ik moeite heb met de evolutietheorie door mijn geloof. Ik hoop dat je door hebt dat ik via logische, verstandelijke argumenten tot die moeite kom. En niet vanuit emotie of angst mijn geloof te verliezen.
Want uiteindelijk hangt onze redding niet af van het gedachtengoed van Darwin. Maar wel van wat de tweede Adam, Jezus Christus, voor ons betekent.